Πολεμώντας για τρία χρόνια σε διάφορες εμπόλεμες ζώνες, ο Μαξίμ Νεσμιάνοφ, στρατιώτης πεζικού στην Υπηρεσία Συνοριοφυλακής της Ουκρανίας, μίλησε στην Kyiv Post για την ψυχική υγεία, το μετατραυματικό στρες και τις χαρές και τις απώλειες της μάχης.
Από τον Σέργιο Κοστέζ*
Από την αρχή του πολέμου, εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί έχουν ενταχθεί στην υπεράσπιση της χώρας τους, και ανάμεσά τους βρίσκονται άνθρωποι από αμέτρητες καταβολές, που τους ενώνει μια συμφορά και μια αναγκαιότητα.
Ο Μαξίμ Νεσμιάνοφ, μαχητής της Κρατικής Υπηρεσίας Συνοριοφυλακής, είναι ένας στρατιώτης που, πριν από τον πόλεμο, ήταν ειδικός στην προστασία των καταναλωτών και επικεφαλής της Ένωσης Δικαιωμάτων Καταναλωτών της Ουκρανίας.
Εκφραστικός, χαρούμενος και εμπνευσμένος κατά τη διάρκεια ρεπορτάζ και εκπομπών, γνωστή προσωπικότητα των μέσων ενημέρωσης, εντάχθηκε στις αμυντικές δυνάμεις στην αρχή της πλήρους εισβολής και πολέμησε στο πεζικό επί τρία χρόνια στα πιο καυτά σημεία του πολέμου.
Τώρα, έχει ενταχθεί στην υπηρεσία στο Κίεβο, και στα μετόπισθεν, παλεύει με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), ενώ μιλάει για τις εμπειρίες του στο στρατό και τις ψυχολογικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι στρατιώτες. Οι προκλήσεις είναι τεράστιες, είπε.
Καλημέρα σε όλους! Είμαι ο Σέργιος Κοστέζ, και βρίσκεστε στην Kyiv Post. Είναι τώρα 25 Μαρτίου και ο πόλεμος συνεχίζεται παρά τις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ των ρωσικών, ουκρανικών και αμερικανικών αντιπροσωπειών στη Σαουδική Αραβία ή τη Μόσχα. Μέχρι στιγμής, δεν διαφαίνεται κάποιο τέλος στον ορίζοντα.
Σήμερα, μιλάμε με κάποιον που βρίσκεται σε αυτόν τον πόλεμο για περισσότερα από τρία χρόνια. Είναι ο Μαξίμ Νεσμιάνοφ, μαχητής της Κρατικής Συνοριοφυλακής της Ουκρανίας.
Πριν από τον πόλεμο, ο Μαξίμ ήταν προσωπικότητα των μέσων ενημέρωσης, εμπειρογνώμονας και διευθυντής της Ένωσης Δικαιωμάτων Καταναλωτών της Ουκρανίας. Συμμετείχε σε διάφορες εκδηλώσεις με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών και την παρακολούθηση της αγοράς αγαθών και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας των τροφίμων και του ελέγχου της ποιότητας.
Και τα άφησε όλα αυτά μέσα σε μια μέρα, καθώς είχε ξεσπάσει ο μεγάλος πόλεμος.
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Κατατάχθηκα στο στρατό επειδή είχα υπηρετήσει τη στρατιωτική μου θητεία στην Υπηρεσία Συνοριοφυλακής το 2005-2006 πριν μπω στο πανεπιστήμιο. Σκέφτηκα: «Γιατί να μην καταταγώ ξανά;». Είμαι καταταγμένος και έχω ήδη εμπειρία.
Όταν άρχισε ο πόλεμος σε πλήρη κλίμακα, λυπήθηκα τα 18χρονα παιδιά που θα στέλνονταν τώρα να πολεμήσουν και να πεθάνουν. Καταλαβαίνω πόσο διαφορετικός φαίνεται ο κόσμος στα 18 και στα 35. Παίρνεις διαφορετικές αποφάσεις απ’ ό,τι όταν είσαι μεγαλύτερος.
Τώρα βλέπω τα πράγματα με εντελώς διαφορετικό τρόπο – πιο συνειδητά, πιο προσεκτικά, ίσως και πιο προστατευτικά.
Σέργιος Κοστέζ: Την άνοιξη του 2022, υπήρχαν μεγάλες ουρές στα γραφεία κατάταξης στο στρατό.
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Εκείνη την εποχή, έφευγα από το Ιρπίν και τα χτυπήματα του πυροβολικού με χτύπησαν σκληρά. Όταν βγήκα έξω, είχα παραισθήσεις, παραληρούσα. Δεν ήθελα καν να πάω στον σιδηροδρομικό σταθμό – με πήγαν εκεί.
Εν τω μεταξύ, τα γραφεία κατάταξης ήταν γεμάτα κόσμο, αλλά εγώ δεν ήθελα να σταθώ στην ουρά. Ένας φίλος μου μου είπε: «Έλα να καταταγείς στην Εθνοφρουρά!». Αλλά εγώ είπα, ήμουν συνοριοφύλακας όταν ήμουν 18 ετών, οπότε θέλω να συνεχίσω να υπηρετώ με τα Πράσινα Μπερέ.
Έτσι, έκανα μερικά τηλεφωνήματα για να μάθω αν μπορούσα να πάω απευθείας σε μια μονάδα, και αυτό ακριβώς έκανα.
Είχα ήδη στείλει την οικογένειά μου μακριά στις 24 Φεβρουαρίου, ακριβώς όταν όλα ξεκίνησαν το πρωί. Ένας φίλος μου τους πήγε στα σύνορα.
Είμαι το είδος του ανθρώπου που ξέρει ότι δεν θα πεθάνει. Δεν ξέρω γιατί σκέφτομαι έτσι, αλλά η διαίσθησή μου το λέει. Και ξέρεις κάτι; Αυτή η διαίσθηση με έχει σώσει. Η εμπειρία το έχει αποδείξει – υπάρχει κάτι ισχυρό, κάτι πέρα από τη λογική, στον πόλεμο. Ως κάποιος με δύο πτυχία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μπορώ να σας πω: θαύματα υπάρχουν. Υπάρχει κάτι ισχυρό σε αυτόν τον κόσμο.
Σέργιος Κοστέζ: Δηλαδή, μπήκατε κατευθείαν στη στρατιωτική μονάδα, πέρα από τις γραμμές;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Ναι. Ξεκινήσαμε την εκπαίδευση τον Απρίλιο, και μετά από αυτό, μας έστειλαν σε διάφορες τοποθεσίες – Λευκορωσία, ανατολικά, μετά πάλι Λευκορωσία, και μετά πάλι πίσω στα ανατολικά. Μετά από δύο εβδομάδες, η ομάδα μας είχε αυξηθεί σε 130 άτομα, και τότε ήταν που άρχισε να σχηματίζεται η ομάδα αναγνώρισης εδάφους.
Ένας στενός μου φίλος, τον οποίο δεν μπορώ να κατονομάσω γιατί εμπλέκεται σε πολύ απόρρητες εργασίες, μου είπε, έλα να ενταχθείς στη μονάδα μας. Έτσι, εντάχθηκα ως βοηθός πολυβολητή επειδή τον εμπιστευόμουν απόλυτα.
Σέργιος Κοστέζ: Τι κάνατε στην αναγνώριση εδάφους;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Στη Λευκορωσία, για παράδειγμα, το 2022, συμμετείχαμε σε επιχειρήσεις τοποθέτησης ναρκών. Πηγαίναμε στα μονοπάτια και τοποθετούσαμε αντιαρματικές νάρκες. Με την πάροδο του χρόνου, οι νάρκες μετατοπίζονται υπόγεια, σχεδόν σαν τα μανιτάρια – αναδύονται. Έτσι, επιθεωρούσαμε τα ναρκοπέδια, διασφαλίζοντας ότι ήταν άθικτα. Αν βρίσκαμε κενά, τα αναφέραμε στους ανωτέρους μας. Στη συνέχεια, η μονάδα συνοριοφυλακής μας ενίσχυε τα ναρκοπέδια, ώστε ο εχθρός να μην μπορεί να μας αιφνιδιάσει.
Σέργιος Κοστέζ: Στη συνέχεια, το 2022, θυμάμαι ότι ο τομέας της Λευκορωσίας αποτελούσε μείζονα ανησυχία, διότι όλοι φοβόντουσαν ότι μπορεί να ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο και να επιτεθεί ο στρατός της Λευκορωσίας.
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Ναι. Κάθε μήνα, υπήρχε μια συγκεκριμένη ημερομηνία κατά την οποία θα μπορούσαν να εξαπολύσουν μια επίθεση. Έτσι, αναπτύξαμε θέσεις πυρός εκεί.
Κυνηγήσαμε επίσης για τα Shaheds, και είναι μια πολύ ωραία εμπειρία. Στην περιοχή του Ζιτομίρ, υπάρχουν μεγάλα αναχώματα, παρόμοια με αυτά στο Ντονμπάς, που ονομάζονται σωροί απορριμμάτων. Τοποθετηθήκαμε καλά εκεί, και η μονάδα μας κατάφερε να καταρρίψει δύο Shaheds – ήμασταν απλά τυχεροί.
Αργότερα, κινηθήκαμε προς τα ανατολικά – στο δάσος Σερεμπριάνσκυ, στη Μπιλοχορίβκα, στη Σερεμπριάνκα και απέναντι στους βάλτους.
Τα καθήκοντά μας εκεί περιλάμβαναν την προώθηση σε εχθρικές θέσεις για να δούμε αν προσπαθούσαν να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος. Η Μπιλοχορίβκα βρισκόταν ακριβώς μπροστά μου, κοντά στο Βοντοκανάλ, και ήμασταν τοποθετημένοι στην πλευρά του εχθρού. Οι Ρώσοι μας έσπρωξαν στην άκρη του ποταμού και εμείς πήραμε κυκλική άμυνα κάτω από την όχθη του ποταμού κοντά στην ακτή. Τότε ήταν που άρχισαν πάλι οι απώλειες. Εκεί, συνάντησα για πρώτη φορά και έμαθα τι είναι η KAB (βόμβα ολίσθησης). Είχαμε μαζί μας και μαχητές του Αζόφ και την 3η ξεχωριστή ταξιαρχία εφόδου και ο εχθρός προσπαθούσε να τους καταστρέψει.
Εκεί επίσης βρέθηκα για πρώτη φορά κάτω από σφοδρό βομβαρδισμό σε ένα ποτάμι, σαν να ήταν κάτι βγαλμένο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεκαεπτά από εμάς ήμασταν στο πλοίο όταν άρχισε η επίθεση με όλμους. Ήμασταν στη δεύτερη βάρκα. Ο αξιωματικός αποβιβάστηκε, είδε ότι είχε αρχίσει η επίθεση με όλμους και αντί να σταματήσει την αποβίβαση, συνέχισε να στέλνει στρατεύματα στην ξηρά. Η ομάδα αναγνώρισης μας τα κατάφερε, διασκορπιστήκαμε, ξαπλώσαμε – οι όλμοι έπεφταν, αλλά υπήρχαν τρύπες και λόφοι όπου προσγειώνονταν οι νάρκες, οπότε τα θραύσματα πετάγονταν, αλλά εμείς παραμείναμε άθικτοι.
Τότε συνειδητοποιήσαμε ότι εξακολουθούσαν να μας στοχεύουν. Μας είχαν πει ότι ο ουρανός ήταν καθαρός, αλλά δεν ήταν. Ο εχθρός συνέχισε να πυροβολεί. Έτσι τρέξαμε, αλλάζοντας γρήγορα θέσεις για να αποφύγουμε να χτυπηθούμε. Αλλά ξέραμε ότι μας έβλεπαν και παρακολουθούσαν τις κινήσεις μας.
Κατεβήκαμε ξανά. Εγώ ήμουν εδώ, οι συμπολεμιστές μου, ο Μίσα ήταν εκεί, ο Λέσικ ήταν εκεί, και ο Ανδρέας ήταν κοντά.
Ένας όλμος προσγειώθηκε μόλις τρία μέτρα από τον Μίσα. Είδα τα μάτια του να φουσκώνουν από το κύμα πίεσης και ορκίζομαι, ήταν σαν ταινία. Ούτε καν κουνήθηκα – απλά τον κοίταζα. Και τότε φώναξα, «Λέσικ, ο θάνατος δεν ήταν ποτέ τόσο κοντά!»
Συνεχίσαμε να τρέχουμε. Μας ακολούθησαν άλλοι δύο πεζικάριοι. Είχαμε μια εφεδρική θέση. Κάποια APC είχαν καεί, αλλά ξέραμε ότι οι όλμοι δεν μπορούσαν να μας φτάσουν εκεί πια.
Έτσι τρέξαμε προς το νεκροταφείο για να καλυφθούμε – χαχα, τρέχουμε σε ένα νεκροταφείο για να επιβιώσουμε!
Τότε εντοπίσαμε παλιές καταπακτές, πιθανώς σήραγγες υπονόμων από ένα καμένο χωριό.
Ο Μίσα, ο οποίος είχε υποστεί διάσειση από την έκρηξη, άρχισε να σκάβει μέσα σε μία από αυτές. Μπορούσα να δω ότι δεν είχε πλέον τον έλεγχο – βρισκόταν σε κατάσταση καθαρής επιβίωσης.
Σέργιος Κοστέζ: Την τελευταία φορά που μιλήσαμε, βρισκόσασταν στην εμπόλεμη ζώνη στην περιοχή του Χάρκοβο την άνοιξη του 2024, κατά τη διάρκεια της εκκένωσης εν μέσω ρωσικών επιθετικών επιχειρήσεων…
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Το 2024 εντάχθηκα στο απόσπασμα συνοριοφυλακής του Ντόνετσκ, γνωστό και ως ταξιαρχία Γκαρτ. Ο τομέας που μας ανατέθηκε εκτεινόταν από το Βοβτσάνσκ μέχρι κάπου κοντά στο Κουπιάνσκ.
Τοποθετήθηκα κοντά στο Βοβτσάνσκ, αλλά ως μέλος της ηλεκτρονικής αντικατασκοπείας. Στήσαμε τον εξοπλισμό μας σε ένα υπόγειο στο Βοβτσάνσκ και είχαμε καθαρή θέα στον ουρανό. Παρακολουθούσαμε τις ραδιοφωνικές μεταδόσεις και συνειδητοποιήσαμε ότι ο εχθρός είχε καταλάβει πλήρως τον εναέριο χώρο. Ξέραμε ότι κάτι ετοιμαζόταν.
Και τότε, στις 10 Μαΐου, έζησα το πλήρες χάος. Μέχρι τότε, το Βοβτσάνσκ ήδη έκαιγε τη νύχτα και μέσα σε μια εβδομάδα, ολόκληρη η πόλη είχε τυλιχθεί στις φλόγες.
Κάποια στιγμή, δεν είδα το φως του ήλιου για μια αιωνιότητα. Ήμασταν υπόγεια για πολύ καιρό – ζούσαμε σε υπόγεια συστήματα τάφρων με σημεία πυρκαγιάς, όπως ακριβώς και σε άλλες περιοχές της περιοχής του Χάρκοβο.
Και τότε ήταν που άρχισα να ψάχνω για τραυματισμούς. Όταν έβλεπα τις εχθρικές ομάδες αναγνώρισης (DRG) να κινούνται, ζητούσα από τα παιδιά μου να πάνε να πολεμήσουν μαζί τους. Σκέφτηκα: Ίσως να τραυματιστώ ελαφρά, να πάω σπίτι μου και να δω επιτέλους τον ήλιο. Τόσο άσχημα ήταν τα πράγματα.
Και γι’ αυτό οι στρατιώτες εξαντλούνται. Χρειάζονται εναλλαγή. Χρειάζονται αποκατάσταση. Το ένιωθα να με βαραίνει. Αρχίζεις να πιστεύεις στη μοίρα, στο πεπρωμένο, σε οτιδήποτε. Ο θάνατος δεν με πήρε χθες. Δεν με πήρε σήμερα… Αυτού του είδους η σκέψη.
Το είδα στο δάσος Σερεμπριάνσκυ. Συνήθως δεν έχουμε περιστροφές που διαρκούν 40 ημέρες, αλλά το δάσος Σερεμπριάνσκυ είναι μια διαφορετική ιστορία. [Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη FPV έχουν αλλάξει εντελώς το πεδίο της μάχης, κάνοντας τα πάντα πολύ πιο δύσκολα.
Σέργιος Κοστέζ: Αυτή η ψυχολογική κατάσταση – είπατε ότι την έχετε νιώσει και εσείς. Πώς συμβαίνει; Σε επηρεάζει τώρα που υπηρετείς στο Κίεβο; Σε επηρεάζει ακόμα;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Ναι. Δεν ξέρω καν πού βρίσκομαι. Σου λέω αυτή τη στιγμή, σε βλέπω, αλλά νιώθω σαν να κοιμάμαι. Σαν να ονειρεύομαι.
Σέργιος Κοστέζ: Πώς σε επηρεάζει ο πόλεμος;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Όταν κρατάτε ένα SPshka (παρατηρητήριο), οι εχθρικοί όλμοι λίγο πολύ καταλαβαίνουν πού βρίσκεστε. Η αναγνώριση λειτουργεί και μετά αρχίζουν να πυροβολούν. Είχαμε φορές που είχαμε μέχρι και 40 χτυπήματα από όλμους των 120 χιλιοστών σε μιάμιση ώρα. Μια μέρα, δύο, τρεις – και έχεις ήδη υπερθερμανθεί. Δεν κοιμάσαι την ημέρα, δεν κοιμάσαι τη νύχτα.
Ακόμη και όταν προχωρούσαμε προς τις εχθρικές θέσεις, θυμάμαι ότι καθόμουν με τον συμπολεμιστή μου Λέσικ. Χρειαζόμουν μόνο να σκουπίσω το πρόσωπό μου, να πλύνω το σώμα μου. Δεν ξέρω γιατί – κάποιο είδος ψυχολογικού σφάλματος. Άρχισα να βγάζω όλα μου τα ρούχα κάποια στιγμή. Δύο τύποι κοιμόντουσαν, δύο τύποι ήταν ξύπνιοι.
Ο εχθρός είχε φτιάξει μια SPshka για τέσσερα άτομα, αλλά την είχε τοποθετήσει προς την αντίθετη κατεύθυνση – προς εμάς. Έτσι, το καταλάβαμε, αλλά δεν μπορούσαμε να σκάψουμε τίποτα, αλλιώς ο εχθρός θα καταλάβαινε ότι είχαμε καταλάβει τη θέση τους.
Και ο Λέσικ με είδε και φώναξε: «Μαξίμ, μην το κάνεις αυτό, συγκρατήσου». Αλλά εγώ απλά σκουπίστηκα με υγρά μαντηλάκια. Είχα ανάγκη να νιώσω υγρασία στο σώμα μου. Και τότε, όταν ήμασταν κάτω από την όχθη του ποταμού στο Σίβερσκι Ντόνετς, μας βομβάρδισαν δυνατά.
Όταν τελικά έγινε ένα διάλειμμα, έβγαλα τα πάντα και έτρεξα γυμνός στο ποτάμι. Ήταν σαν ζούγκλα – τα δέντρα είχαν πέσει στο νερό. Σκαρφάλωσα σε ένα, μπήκα μέχρι το γόνατο, βούτηξα και μετά έτρεξα γρήγορα πίσω. Και αμέσως, ένιωσα 100% ανάκαμψη. Η εσωτερική μου μπαταρία είχε επαναφορτιστεί πλήρως και μπορούσα να κρατήσω ξανά τη θέση μου.
Σέργιος Κοστέζ: Φαίνεται ριψοκίνδυνο…
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Ήταν. Τότε, μια μέρα, κατά τη διάρκεια αυτού του «μπάνιου», ένας όλμος των 120 χιλιοστών προσγειώθηκε. Στεκόμουν σε νερό μέχρι τα γόνατα, όχι σε τάφρο.
Το τέλος – σκέφτηκα ότι αυτό ήταν το τέλος για μένα. Τα παιδιά με είχαν ήδη θάψει στο μυαλό τους, είμαι σίγουρος γι’ αυτό. Χτύπησε και τα θραύσματα πέταξαν παντού. Αυτό ήταν, σκέφτηκα. Είμαι έτοιμος να διαλυθώ.
Τότε ανέλαβε το υποσυνείδητό μου. Θραύσματα πετούσαν, δέντρα κόβονταν παντού γύρω μου. Κι εγώ στεκόμουν εκεί – γυμνός – δεν είχα καν φτάσει στο νερό. Προσγειώθηκε εκεί, μετά εδώ. Συνειδητοποίησα ότι έρχονταν κι άλλα, μια βροχή από θραύσματα, αλλά δεν κουνήθηκα. Τα πάντα έπεφταν γύρω μου, κι όμως στεκόμουν ακόμα όρθιος. Έτρεξα πίσω γυμνός, και ο Λέσικ απλά με κοίταξε και μου είπε, πατώντας κάθε λέξη, «Μη! Ποτέ! Να το κάνεις αυτό! Ξανά!»
Οπότε, ναι, υπήρξαν ψυχολογικές καταρρεύσεις. Έλεγα συνέχεια στον εαυτό μου – είμαι ζωντανός. Βλέπω ότι η μοίρα με προστατεύει σαν τρελός. Μια μέρα, περνούσα μέσα από ένα χωριό στο μέτωπο. Και για πρώτη φορά, είδα αυτό το πράγμα – Έκπληξη! – ένα βλήμα όλμου 82 χιλιοστών, εξοπλισμένο με ραβδιά και φτερά, με έναν κινητήρα Mavic drone δεμένο πάνω του.
Στην αρχή, νόμιζα ότι ήταν απλά ένα αναγνωριστικό drone. Αλλά μετά άρχισε η μάχη και αυτά τα πράγματα συνέχισαν να κάνουν κύκλους. Κατέληξαν να σκοτώσουν έναν γιατρό, να τραυματίσουν έναν από τους συνοριοφύλακες μας και να χτυπήσουν έναν άλλο τύπο. Τα υπόλοιπα παιδιά κρύφτηκαν όσο καλύτερα μπορούσαν. Εγώ απλά περπατούσα στο δρόμο, επιστρέφοντας στα χαρακώματά μου, κουβαλώντας κάποια kvas.
Τράβηξα ένα βίντεο γιατί νόμιζα ότι ήταν απλώς ένα αναγνωριστικό drone. Τότε γύρισα το κεφάλι μου – και το είδα να πετάει κατά πάνω μου. Δεν ήταν ένα FPV drone – λιγότερο ευέλικτο, αλλά είχε κλειδώσει στο στόχο του και ερχόταν για χτύπημα. Τα παιδιά πυροβόλησαν το φτερό του, και αυτό συνετρίβη και εξερράγη.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περιστροφές είναι απαραίτητες στον πόλεμο. Τέτοια πράγματα μπερδεύουν τα μυαλά των ανθρώπων. Κάποιοι χάνουν τον έλεγχο. Άλλοι, όπως εγώ, αναπτύσσουν ακραία αυτοπεποίθηση..: «Όλα θα πάνε καλά.» Ξέρω ότι είναι κακό, αλλά σας λέω απλώς πώς είναι.
Σέργιος Κοστέζ: Είναι δύσκολο να ελεγχθεί;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Έχω δει τύπους να σκάβουν το έδαφος με γυμνά χέρια κατά τη διάρκεια βομβαρδισμών επειδή δεν αντέχουν. Μερικοί άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν το άγχος – απλά αρχίζουν να γρατζουνάνε τη γη.
Εγώ; Απλά χρειάζομαι νερό. Μια γουλιά για να πιω, ή λίγο στο κεφάλι μου. Όταν οι βομβαρδισμοί διαρκούν μία ή δύο ώρες, η πίεση του αίματος κάποιων ανεβαίνει στα ύψη.
Κάποιοι αρχίζουν να σκάβουν τρομοκρατημένοι. Τα πάντα μπορούν να συμβούν σε ένα χαράκωμα.
Οι νεκροί έρχονται στα αδέρφια μου στα όνειρά τους. Θυμάμαι όταν κουβαλούσαν τα πτώματα – όταν τα βλέπεις, είναι τρομακτικό. Τους λυπάμαι, αλλά δεν τους ονειρεύομαι. Αλλά ο Ανδρέας είδε κάτι άλλο.
Οι αλεξιπτωτιστές έσερναν τους θανάσιμα τραυματισμένους τους. Ήταν δύσκολο γι’ αυτούς, γι’ αυτό έτρεξε να τους βοηθήσει. Τον έπιασε από το κεφάλι και ο τύπος ήταν ήδη νεκρός. Μελαχρινός. Τα μάτια του ήταν ακόμα ανοιχτά και κοιτούσαν κατευθείαν στο πρόσωπο του Ανδρέα. Και εκείνη τη στιγμή, κάτι τον χτύπησε. Γύρισε πίσω σε μένα, μου είπε τι συνέβη και άρχισε να κλαίει.
Δεν ξέρεις καν το άτομο, αλλά και πάλι σε συνθλίβει. Και απλά κατέρρευσε κλαίγοντας.
Αργότερα, οι φίλοι του μου τηλεφώνησαν και μου είπαν: «Γιατί φέρεται έτσι; Είναι άντρας – πρέπει να συνέλθει. Ναι, κάποιος πέθανε, αλλά έχουμε δει πολλούς νεκρούς εδώ». Αλλά αυτό είναι διαφορετικό.
Όταν φέρνουν ένα πτώμα πίσω στο Κίεβο, είναι το μόνο πράγμα. Αλλά όταν τους βλέπεις εκεί, αμέσως μετά το θάνατο – μερικές φορές, αισθάνεσαι ότι είναι ακόμα ζωντανοί.
Παρόλο που είμαι άθεος, ορκίζομαι ότι κάτι υπάρχει εκεί. Όταν βλέπεις το πρόσωπο του συμπολεμιστή σου νεκρού, μοιάζει σαν να είναι ακόμα ζωντανός, σαν η ψυχή του να είναι ακόμα εδώ κάπου κοντά. Είναι αδύνατο να το ξεχάσεις.
Θυμάμαι έναν τύπο… νόμιζε ότι ήταν υπεύθυνος για το θάνατο του φίλου του. Πήγαν τον φίλο του στο νοσοκομείο, αλλά αυτός πέθανε. Υπήρχε ένα τραύμα από θραύσμα στο πλευρό του, αλλά κανείς δεν είδε το αίμα στο σκοτάδι. Είχε ήδη στεγνώσει. Αλλά το θραύσμα αυτό είχε τεμαχίσει τα εσωτερικά του όργανα στο δρόμο προς το νοσοκομείο.
Αλλά το πρώτο – κατηγορούσε τον εαυτό του. Έπεισε τον εαυτό του ότι αν είχε απλώς παρατηρήσει το τραύμα, θα μπορούσε να είχε σώσει τον τύπο. Δεν είναι δειλός. Και πολλοί από αυτούς τους τύπους θα επιστρέψουν από τον πόλεμο. Δεν είναι δειλοί. Κράτησαν τους όρκους τους. Δεν υποχώρησαν ποτέ.
Αλλά ψυχολογικά, η επιστροφή από τον πόλεμο είναι πιο δύσκολη από οτιδήποτε άλλο. Και οι εφιάλτες δεν σταματούν.
Σέργιος Κοστέζ: Ήταν πιο δύσκολο για εσένα εκεί ή πιο δύσκολο εδώ;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Είναι πιο δύσκολο για μένα εδώ.
Σέργιος Κοστέζ: Επειδή δεν υπάρχουν συμπολεμιστές που να είναι μαζί σου εδώ;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Αυτός είναι ο πρώτος λόγος. Ο δεύτερος, η αδρεναλίνη μου έπεσε.
Όταν η αδρεναλίνη πέφτει, αισθάνομαι πόνο, αισθάνομαι ότι κάτι δεν πάει καλά. Όταν η αδρεναλίνη είναι εκεί, έχεις επιβιωσιμότητα, δεν υπάρχει κόπωση – μπορώ να περπατήσω 8 χιλιόμετρα [5 μίλια]. Αλλά όταν πέφτει, η αντίδρασή μου επιβραδύνεται… και νιώθω την αδελφοσύνη.
Πηγαίνεις εκεί και βλέπεις – αυτός είναι αναστατωμένος για κάτι, αυτός είναι κουρασμένος, αυτός αντιμετωπίζει κάτι, αυτός έχει τους αγώνες του. Λοιπόν, πώς να το πω… όλοι τους δεν είναι ήδη αρκετά κατάλληλοι για την κανονική κοινωνία, για παράδειγμα.
Αλλά για μένα, αυτοί είναι οι άνθρωποί μου. Αυτοί είναι οι δικοί μου τύποι! Κάθεσαι και σκέφτεσαι – τι μαλάκας μπορεί να είναι, αλλά είναι ο δικός μου μαλάκας! Έρχομαι εδώ, και υπάρχουν μορφωμένοι, σωστοί άνθρωποι με τους οποίους δουλεύω τώρα, αλλά μου λείπουν αυτοί, τα φρικιά μου, οι φοβεροί μου τύποι!
Σέργιος Κοστέζ: Πιστεύεις ότι θα χρειαστείς κάποιου είδους αποκατάσταση μετά τις μάχες;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Ήδη χρειάζομαι αποκατάσταση.
Σέργιος Κοστέζ: Τι είδους αποκατάσταση θα χρειαστούν οι στρατιώτες της πρώτης γραμμής μετά; Λοιπόν, γνωρίζουμε ότι μια μέρα ο πόλεμος θα τελειώσει – είτε προσωρινά είτε με ειρήνη.
Τι πρέπει να γίνει και πώς πιστεύεις ότι η κοινωνία, αυτή που βλέπεις τώρα στα μετόπισθεν στο Κίεβο, πρέπει να συμπεριφέρεται στους βετεράνους; Πώς θα πρέπει να επικοινωνεί μαζί τους; Αν ήσουν πολίτης, πώς θα επικοινωνούσες με τον εαυτό σου;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Εδώ είμαι τώρα στο Κίεβο, είμαι στρατιώτης της πρώτης γραμμής και δεν έχω ακόμη λύση σε αυτό το ερώτημα.
Πώς μπορώ να σωθώ τώρα; Έχω ένα γιο, έχω μια γυναίκα, και όταν με αγκαλιάζει, ξέρετε, νιώθω ένα τέτοιο κύμα ενέργειας να με εγκαταλείπει! Η καρδιά μου επανέρχεται και νιώθω σαν στο σπίτι μου.
Αλλά το πρόβλημα είναι ότι πολλοί από τους δικούς μου δεν έχουν οικογένειες. Και όταν επέστρεψαν μερικές φορές με άδεια, κάποιοι από αυτούς επέστρεψαν νωρίτερα. Γύρισαν σπίτι – όλοι όσοι γνώριζαν είχαν καταταγεί στο στρατό.
Αν πρόκειται για ένα μικρό χωριό, δεν έχουν μείνει κορίτσια, κάποιοι έχουν φύγει στο εξωτερικό, οι οικογένειες έχουν φύγει, και αυτός απλά κάθεται και πίνει αλκοόλ εκεί.
Λοιπόν, θα καθίσει εκεί για λίγο, και μετά τι; Τι άλλο; Επιστρέφει λοιπόν στη μόνη «οικογένεια» που γνωρίζει καλά.
Αυτό που σας λέω είναι ότι είμαι μαζί σας τώρα, αλλά σε μια κανονική ομάδα, είναι δύσκολο για μένα. Δεν αντιλαμβάνομαι τα πάντα όπως συνήθιζα. Ξέρετε, ψάχνω στρατιώτες πρώτης γραμμής για να μιλήσω, να θυμηθώ κάτι και αμέσως – υπάρχει αυτό το οικογενειακό συναίσθημα!
Και ο τύπος που επιστρέφει στο σπίτι – επιστρέφει πίσω επειδή είναι ηθικά πιο εύκολο γι’ αυτόν εκεί. Ναι, είναι σωματικά πιο δύσκολο, ναι, το φαγητό δεν είναι το ίδιο, πολλά είναι λάθος, αλλά είναι πιο εύκολο εκεί.
Και πώς να δουλέψεις μαζί τους – δεν ξέρω! Γιατί το βλέπω στα μάτια τους.
Τη στιγμή που επιστρέφουν, κάτι δεν πάει καλά. Αμέσως δοκιμάζω κάποιους διαγωνισμούς, κάποια πρότζεκτ, ας σου βρούμε μια κοπέλα, ας γυρίσουμε ένα βίντεο. Αλλά ακόμα κι αν του βρω μια κοπέλα από απόσταση, πάλι πρέπει να έχει κάπου να πάει, πρέπει να καταλάβει τι πρέπει να κάνει στη συνέχεια.
Για να γίνει αυτό, χρειάζεστε υποτροφίες για όσους προστατεύουν την κοινωνία, μόνο στο πρώτο στάδιο, ώστε να μην περιέλθουν σε οικονομική καταστροφή.
Διαφορετικά, μπορεί να πάει στραβά – κάποιοι αρχίζουν να πίνουν, κάποιοι χάνονται. Δεν καταλαβαίνουν τους νέους κανόνες της ζωής. Για παράδειγμα, δεν έχω δουλέψει για τρία χρόνια. Πολεμούσα. Επιβίωνα.
Εσείς πηγαίνετε στη δουλειά όλα αυτά τα χρόνια, αλλά εγώ όχι. Δεν με ενδιαφέρουν οι ιστορίες για την καθημερινή ζωή ή τη διατροφή – με ενδιαφέρει πώς να επιβιώσω. Θα μπορούσα να σκοτωθώ από ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος ή μια οβίδα ανά πάσα στιγμή. Ανεβήκαμε κάπου υπόγεια. Σκαρφαλώσαμε μέσα σε ένα τρελοκομείο.
Και τότε ξαφνικά – η αδρεναλίνη πέφτει. Η ταχύτητα της ζωής επιβραδύνεται. Και δεν υπάρχει πόλεμος τριγύρω. Και δεν υπάρχει αδρεναλίνη. Και δεν υπάρχουν χρήματα. Και πρέπει να ζήσεις με κάποιο τρόπο.
Ακόμα και τώρα, πολλά παιδιά απολύονται από το στρατό λόγω ασθενειών, οικογενειακών περιστάσεων.
Αυτή τη στιγμή, ολόκληρος ο μηχανισμός αποκατάστασης θα πρέπει να δοκιμαστεί σε αυτά τα μικρά κύματα στρατιωτών που επιστρέφουν, διότι αργότερα θα επιστρέψει μια μάζα ανθρώπων που δεν θα έχουν ιδέα τι συμβαίνει.
Αν η κυβέρνηση δεν αρχίσει να ασχολείται με τους βετεράνους τώρα, θα χάσει ένα ολόκληρο στρώμα μαχητικών στρατιωτών – άνδρες που πρέπει να σωθούν με κάθε κόστος.
Πρέπει να συνεργαστείτε μαζί τους. Δεν ξέρω πώς – δεν είμαι ψυχολόγος. Σας βλέπω τώρα, σας το είπα, αλλά είναι σαν όνειρο. Τα παιδιά τηλεφωνούν κάθε μέρα, μου λένε ποιος πέθανε, και αυτόν τον κόσμο τον νιώθω πιο κοντά μου.
Αλλά θα τελειώσει – γιατί ο πόλεμος θα τελειώσει κάποια μέρα. Και τότε αυτός ο κόσμος θα γίνει όνειρο, και αυτός ο κόσμος θα πρέπει να γίνει πραγματικότητα. Και πώς θα συμβεί αυτό – δεν έχω ιδέα.
Σέργιος Κοστέζ: Αν μπορούσες να γυρίσεις τρία χρόνια πίσω – ακριβώς τρία χρόνια πριν, παρεμπιπτόντως – θα επαναλάμβανες την πορεία σου;
Μαξίμ Νεσμιάνοφ: Ναι. Δυστυχώς, ναι.
Γιατί λέω «δυστυχώς»; Επειδή μερικές φορές κοιτάζεις πίσω και σκέφτεσαι – τι θα γινόταν αν είχα κάνει κάτι καλύτερο; Αν είχα σώσει τη ζωή κάποιου; Αν έκανα κάτι διαφορετικό; Υπάρχουν οι τύποι που πέθαναν κάπου. Και ξέρεις τι με εκνευρίζει περισσότερο; Όταν δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Απλά τίποτα. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Αυτό είναι.
Και το γεγονός ότι έκανα αυτή την επιλογή πριν από τρία χρόνια – ήταν η σωστή επιλογή. Δεν ντρέπομαι. Περπατάω στο δρόμο και δεν φοβάμαι κανέναν. Δεν φοβάμαι.
Ναι, έχω μετατραυματικό στρες. Το ξέρω ότι το έχω. Αλλά μιλάω – είμαι ένα ελεύθερο άτομο. Και όταν τελειώσει ο πόλεμος, θα ξέρω ότι έκανα ό,τι μπορούσα.
Δείτε το βίντεο της συνέντευξης με τον Νεσμιάνοφ εδώ.
* Ο Σέργιος Κοστέζ είναι ειδικός ανταποκριτής της Kyiv Post. Έχει εργαστεί για διάφορα ουκρανικά τηλεοπτικά κανάλια ως ρεπόρτερ από το πεδίο και την εμπόλεμη ζώνη.
