Μέχρι και 20 υψηλόβαθμοι πολιτικοί και στρατιωτικοί Ρώσοι ηγέτες αναμένεται να κληθούν από το δικαστήριο σε μια δράση που ήδη αποκαλείται «Δικαστήριο για τον Πούτιν».
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) της Χάγης φέρεται να έχει συστήσει ειδικό δικαστήριο για την αντιμετώπιση του εγκλήματος επίθεσης της Μόσχας κατά της Ουκρανίας – μια ειδική κατηγορία διεθνούς εγκλήματος που αφορά την παράνομη διεξαγωγή πολέμου από ένα κράτος εναντίον ενός άλλου.
Η Deutsche Welle (DW), επικαλούμενη ενημερωμένη πηγή, δήλωσε ότι το σχέδιο για το δικαστήριο είναι έτοιμο και αναμένει την έγκρισή του.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έθεσε για πρώτη φορά την ιδέα της δίωξης των ρωσικών εγκλημάτων επίθεσης το 2022, στην οποία προσχώρησαν 38 χώρες το 2023. Αυτό υποστηρίχθηκε από την Ουκρανία, ενώ η κυβέρνηση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν παρείχε χρηματοδότηση και βοήθησε στις προετοιμασίες.
Ωστόσο, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε τη συμμετοχή των ΗΠΑ από τη διαδικασία τον Μάρτιο μετά την επανεκλογή του.
Η πράξη για τη σύσταση του δικαστηρίου βασίζεται στο μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε για τη δίωξη του ναζιστικού καθεστώτος στη Νυρεμβέργη, με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από το Διεθνές Κέντρο για τη Δίωξη του Εγκλήματος της Επιθετικότητας (ICPA) της Χάγης και υλικό που παρασχέθηκε από το Κίεβο.
Επί του παρόντος, οι ακριβείς όροι εντολής και η διατύπωση των όποιων κατηγοριών είναι μυστικές, αλλά ορισμένες λεπτομέρειες είναι κατανοητές με βάση το προηγούμενο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο κατάλογος των κατηγορουμένων είναι πιθανό να έχει επικεφαλής τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος, ως αρχηγός κράτους, θεωρείται de facto υπεύθυνος για το έγκλημα της επίθεσης σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Επιπλέον, ο Ρώσος πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν και ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ – γνωστοί ως «τρόικα» μαζί με τον Πούτιν – καθώς και η ηγεσία της Λευκορωσίας, είναι επίσης πιθανό να αποτελέσουν αντικείμενο τυχόν κατηγορητηρίου, ενώ ο τελικός κατάλογος θα καταρτιστεί από την Ουκρανία.
Ενώ αυτά και οποιαδήποτε άλλα άτομα έχουν «λειτουργική ασυλία» – με βάση τις επίσημες κυβερνητικές τους θέσεις – η νομική συμβουλή είναι ότι δεν έχουν «προσωπική απαλλαγή». Αυτό σημαίνει ότι μόλις εγκαταλείψουν το αξίωμά τους, μπορούν να δικαστούν.
Εν τω μεταξύ, αυτό δεν εμποδίζει το δικαστήριο να διερευνήσει ή να λάβει στοιχεία σχετικά με τις κατηγορίες και, εάν κριθούν ένοχοι, να εκδώσει εντάλματα σύλληψης «ερήμην».
«Η προσωπική ασυλία ισχύει για όλες τις αστικές και ποινικές διαδικασίες, ακόμη και για διεθνή εγκλήματα, όπως η επιθετικότητα. Έτσι, ένα μέλος της τρόικας που φέρεται να έχει διαπράξει το έγκλημα της επίθεσης θα απολαμβάνει προσωπική ασυλία για όσο διάστημα παραμένει μέλος της τρόικας«, αναφέρει ένα ερευνητικό έγγραφο με τίτλο «Ασυλίες και Ειδικό Δικαστήριο για το έγκλημα της επίθεσης κατά της Ουκρανίας» που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2023.
Ωστόσο, οι ασυλίες ποικίλλουν ανάλογα με το φόρουμ και παραμένει νομικά αβέβαιο αν θα ισχύει προσωπική ή λειτουργική ασυλία ενώπιον ενός ειδικού δικαστηρίου που θα διώκει εγκλήματα επίθεσης, λόγω του περιορισμένου δεδικασμένου και της αδιευκρίνιστης διεθνούς πρακτικής.
Για την οριστική σύσταση του δικαστηρίου απαιτείται η έγκριση των δύο τρίτων των μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης και ενδεχομένως η επικύρωση από μεμονωμένα κοινοβούλια – μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει μήνες.
Στις 17 Μαρτίου 2023, μετά από έρευνα για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία, το ΔΠΔ εξέδωσε εντάλματα σύλληψης για τον Πούτιν και την Επίτροπο της Ρωσίας για τα δικαιώματα των παιδιών, Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, για «το έγκλημα πολέμου της παράνομης απέλασης πληθυσμού (παιδιών) και αυτό της παράνομης μεταφοράς πληθυσμού (παιδιών) από κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας στη Ρωσική Ομοσπονδία».
